Jest rok 1822 - Zaduszniki. W szlacheckiej rodzinie Józefa i Apolonii Łukasiewiczów przychodzi na świat czwarte dziecko - Ignacy. Kilka lat później rodzina przenosi się do Rzeszowa. Tam Ignacy uczęszcza do popijarskiego gimnazjum gdzie nauczył się całkiem nieźle łaciny i języka niemieckiego. Niestety po czterech latach zmuszony był przerwać szkołę, gdyż rodzina była w coraz gorszej sytuacji finansowej. Ignacy musiał pójść do pracy. Przypadek sprawił, że trafił jako praktykant do apteki w Łańcucie, której właścicielem był Antoni Swoboda. Wbrew pozorom dziewiętnastowieczna farmacja dawała solidne podstawy do badania różnych substancji. Aptekarze często sami sporządzali leki, dlatego musieli znać właściwości wielu substancji, przeprowadzać analizy i eksperymenty chemiczne. Także dla Ignacego była to nie tylko praca, ale przede wszystkim kontynuacja nauki w zakresie chemii i nauka farmacji. Równolegle z pracą w aptece młody Ignacy pilnie obserwował sytuację polityczną. Nie w smak były mu władze zaborcze i mocno zainteresował się organizacjami demokratyczno-niepodległościowymi. Niestety zadziałało to w obie strony. Władze austriackie także zainteresowały się Ignacym, który trafił na listę obywateli politycznie podejrzanych. Czas płynął a nasz bohater coraz mocniej pnie się po szczeblach kariery aptekarskiej i konspiracyjnej. Zmienia pracę, otrzymuje tytuł dyplomowanego pomocnika aptekarskiego oraz zostaje zaprzysiężony w jednym z największych stronnictw politycznych Wielkiej Emigracji o nazwie Towarzystwo Demokratyczne Polskie (tutaj warto wspomnieć o Edwardzie Dembowskim... ale to inna historia). Źle się to skończyło dla młodego Ignacego. 19 lutego 1846 roku został aresztowany razem ze współpracownikami. Aresztowanie uniemożliwiło wybuch powstania w Rzeszowie. Następnie został przeniesiony do więzienia we Lwowie. Został zwolniony z więzienia 27 grudnia 1847 roku z powodu braku dowodów. Był jednak cały czas pod stałą obserwacją policji i miał zakaz opuszczania miasta. Ciągła obserwacja skutecznie uniemożliwiła mu działalność konspiracyjną. Zajął się więc tym co go pasjonowało i w czym był już naprawdę dobry. Trafił do apteki "Pod złotą różą" Piotra Mikoscha. Podobnie jak Antoni Swoboda tak i Piotr Mikosch spostrzegł potencjał Ignacego. Mocno wstawił się za nim u ówczesnych władz co pozwoliło Ignacemu na opuszczenie miasta i podjęcie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiów tych niestety nie zakończył dyplomem. Tutaj jednak po raz pierwszy zainteresował się pozyskiwaniem i wykorzystaniem ropy naftowej. Naukę farmacji kontynuował na Uniwersytecie Wiedeńskim gdzie uzyskał tytuł magistra farmacji. Zaraz po studiach wrócił do lwowskiej apteki i tu rozpoczął się nowy etap jego życia poświęcony zainteresowaniom naftą. Już w XVIII w. na Podkarpaciu znano lepką substancję wydobywającą się z ziemi tzw. olej skalny i nazywano go potocznie ropą. Był używany jako lekarstwo na wiele schorzeń u bydła i ludzi, mazidło i smar głównie do osi wozów, prostych maszyn i kołowrotów studni. Gdzie jest potrzeba tam od razu pojawiają się sprzedawcy. W tym czasie przedsiębiorczy chłopi zbierali lepką substancję i rozwozili po okolicznych wioskach. Nazywano ich Maziarzami. Tymczasem w laboratorium przy lwowskiej aptece, na zlecenie Piotra Mikolascha, Ignacy oraz drugi asystent, Jan Zeh prowadzili badania nad destylacją ropy naftowej.Było to ponoć za namową podkarpackiego kupca Abrachama Schlainera (ten swoją drogą chciał pędzić z ropy zdrowotną wódkę). Z czasem właściciel apteki jednak wycofał się z badań, nie widząc praktycznego zastosowania nowych destylatów jako lekarstw. Około roku 1853 Ignacy i Jan otrzymali naftę metodą frakcjonowanej destylacji (zgłaszając także kilka patentów razem i osobno). Łukasiewicz starał się potem znaleźć dla nafty zastosowanie praktyczne. Stosowane do tej pory lampy oliwne nie nadawały się do nafty i wymagały przekonstruowania (lampy wybuchały). Ignacy zabrał się do pracy. Skonstruował więc specjalny model lampy, do którego blacharz Adam Bratkowski (lwowski blacharz) wykonał prototyp ze zbiornikiem z grubszej blachy. W ten sposób w 1853 roku powstała pierwsza na świecie lampa naftowa. Pierwsza skonstruowana przez Ignacego lampa rozświetliła wystawę apteki. Początkowo lampa cieszyła się niewielkim zainteresowaniem. Przełomowe okazało się wydarzenie z 31 lipca 1853 roku. Tamtej nocy we lwowskim szpitalu przeprowadzono po raz pierwszy operację chirurgiczną przy świetle lamp naftowych. Wynalazek Ignacego zdał egzamin, a data jego zastosowania stała się symbolicznym początkiem polskiego przemysłu naftowego. Pojawia się i wątek tragiczny w tym okresie. Na skutek niewygaszonej na noc lampy naftowej wybuchł potężny pożar, na skutek którego spłonął dom współpracownika Ignacego - Jana Zeha. W tym pożarze zginęła żona Zeha i jego siostra. Wówczas rozniosła się wieść po Galicji, że nafta jest bardzo niebezpieczna i nie wiadomo czy można z niej korzystać... oczywiście interes w tym miały władze zaborcze, chcąc uśpić rozwijający się przemysł na tych terenach. Plotka nie odbiła się w żaden sposób negatywnie na rozwoju przemysłu naftowego i przez kolejne pięćdziesiąt lat lampy naftowe zaczęły oświetlać mieszkania, ulice i place. To była wielka kariera tego wynalazku Ignacego Łukasiewicza i wielka kariera ropy od kiedy wynaleziono silnik spalinowy. Warto także wspomnieć o tym,że w podczas destylacji ropy naftowej otrzymuje się wiele różnych frakcji, z których powstają oleje, smary stosowane we wszystkich gałęziach przemysłu. Wróćmy jednak do Lwowa. Piotr Mikolasch majętny właściciel apteki i Jan Zeh właściciel destylarni otwarli szybko rozwijający się interes. Niestety zabrakło tutaj miejsca dla Łukasiewicza, który przeniósł się bliżej roponośnych terenów - do Gorlic. W gorlickiej dzielnicy Zawodzie na skrzyżowaniu ulic Węgierskiej i Kościuszki zapłonęła pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa! Był to burzliwy okres w życiu Ignacego Łukasiewicza. Założenie pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, pierwsze spółki naftowe, wybuch powstania styczniowego i śmierć jego jedynej córki. Jednak zawirowania i prywatny dramat nie zniechęciły go do pracy i rozwoju. Stawał się coraz zamożniejszym i wpływowym człowiekiem. Co ważne pozycja i majątek nie zmieniły Ignacego. Został on wierny swoim przekonaniom i chęci pomocy okolicznej ludności. Po wybuchu powstania styczniowego wspierał je finansowo, oraz pomagał popowstaniowym uchodźcom. W roku 1865 kupił pod Krosnem wieś Chorkówka i przyległy folwark Leśniówka, gdzie założył kolejną nowoczesną rafinerię. To nie był koniec. Lata 1868 do 1881 były bardzo owocne. Łukasiewicz zainicjował powstanie kilku kopalni nafty w Beskidzie Dukielskim (Ropianka, Wilsznia, Smereczne) i w Gorlickiem (Ropa, Wójtowa), w Bóbrce oraz otworzył leczniczy zakład kąpielowy jodowo-bromowy, w Chorkówce kaplicę dla miejscowej ludności, a w miejscowości Zręcin (pod Chorkówką) ufundował ze swoimi wspólnikami kościół w stylu neogotyckim. Pod koniec życia został wybrany do Sejmu Galicyjskiego. W międzyczasie, w roku 1873 papież Pius IX za działalność charytatywną nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył go Orderem Św.Grzegorza. W roku 1877 zorganizował we Lwowie kongres naftowy oraz utworzył w Gorlicach Krajowe Towarzystwo Naftowe. W latach 1880-1881 pełnił funkcję pierwszego prezesa tego Towarzystwa. W r. 1882 sejm krajowy uchwalił ustawę regulującą stosunki prawne w przemyśle naftowym, również uchwały dotyczyły ulg podatkowych dla niego i o ochrony celnej przed ropą rumuńską i amerykańską. Opowiadał się za rozbudową szkół, występował w sprawie dobrych polskich podręczników gimnazjalnych, był za zniesieniem propinacji, za rozbudową dróg, kolei, uregulowań hipotek chłopskich, optował za ochroną prawną małoletnich sierot chłopskich, oraz za ustawą budowlaną dla miast galicyjskich (1880), ale przede wszystkim w sprawach naftowych. Brał udział w pracach redakcyjnych takich tytułów jak „Gazeta Narodowa” i „Ojczyzna”. Z jego inicjatywy utworzono przy Wydziale Krajowym w r. 1878 Radę Górniczą, w r. 1880 komitet galicyjski dla podniesienia przemysłu krajowego, ale nie tylko, bowiem również dla jego ochrony przed naciskiem obcych kapitałów; dla ochrony robotników ustanowiono sąd w Borysławiu. Postać Ignacego Łukasiewicza jest wielowarstwowa. Naukowiec, Patriota, Aptekarz, Wynalazca, Przedsiębiorca, Społecznik a przede wszystkim dobry i życzliwy człowiek. W okresie największego rozkwitu przemysłu naftowego na ziemiach polskich pod koniec XIX wieku ukształtowały się dwa galicyjskie zagłębia naftowe: w okolicy Drohobycza i Borysławia oraz w rejonie Gorlice ― Krosno ― Sanok. Zwiększone wydobycie ropy i ulepszona rafinacja zaczęły przynosić duże zyski, a Galicję ogarnęła prawdziwa „gorączka nafty”. Chętni powtórzenia sukcesu z Bóbrki zaczęli poszukiwać roponośnych terenów i próbowali swoich sił w wydobyciu „czarnego złota”. Okolice te nazywano nawet „galicyjską Pensylwanią” lub "Polską Kalifornią"! Wzięło się to stąd, że Łukasiewicz ze swoimi wspólnikami o pięć lat wyprzedzili wydobycie ropy naftowej przez Edwina Drake'a w Titusville (hrabstwo Crawford w Pensylwanii). Niestety większość źródeł podaje, że to właśnie tam narodził się ówczesny przemysł naftowy... co oczywiście nie jest prawdą. Ale to już przecież wiecie.
Na koniec anegdota o Ignacym Łukasiewiczu:
...Znane jest w biografii Łukasiewicza zdarzenie, gdzie przyjechali do niego niespodziewanie bardzo ważni przemysłowcy naftowi z zagranicy. Łukasiewicz był akurat podczas pracy fizycznej przy pompujących ropę kiwonach i cały brudny z ropy wyszedł na ich spotkanie. Żona Łukasiewicza Honorata, która przyprowadziła gości na pole naftowe a była znana z elegancji miała powiedzieć: "Ignasiu jak ty strasznie śmierdzisz" i usłyszała w odpowiedzi od męża: "Śmierdzę, abyś Ty mogła pachnieć"...
Szyby naftowe w okolicy Krosna, pocztówka, przed 1930, Muzeum Podkarpackie w Krośnie; licencja PD, źródło: Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa
Temat oczywiście nie jest wyczerpany, ale mam nadzieję, że zainteresowałem choć kilka osób kolejną ciekawą industrialną historią. Historią o wielkim człowieku jakim był Ignacy Łukasiewicz. Do tego wpisu zostało użytych masę źródeł. Oto główne z nich:
https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,osoby,705,osoba_ignacy_lukasiewicz.html?u=os_czasu.htm
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_%C5%81ukasiewicz
https://vod.tvp.pl/video/rozjasnic-mrok,rozjasnic-mrok,32779309
https://obliczaludzi.com/ignacy-lukasiewicz/
https://pl.wikiquote.org/wiki/Ignacy_%C5%81ukasiewicz
https://pl.wikipedia.org/wiki/Titusville_(Pensylwania)
https://www.youtube.com/watch?v=uMVkQjECWmM
